Abaküs

Abakus sayıları dikdörtgen bir çerçeve içine yerleştirilmiş tel ya da çubuklara dizili boncuklarla gösteren, elle çalışan bir hesap makinasıdır.Değişik biçimleri bilinen ve Ortadoğu’nun bazı bölümleri ile Çin ve Japonya’da hala kullanılmaktadır.İlk biçimi, tahta parçalarıyla bölmelere ayrılmış kum dolu bir tepsiydi. Sayılar kumun üzerine yazılıyor istendiği zaman siliniyordu.



Çinlilerin kullandığı suvanpa adlı araç en yaygın abak biçimidir. En çok 13 boncuk sütunlarından oluşur ve çerçevenin eni boyuna uzanan bir çubuk, sütunları ikiye böler. Her sütunda ikisi, bu enine çubuğun üstünde; beşi altta olmak üzere 7 boncuk vardır.

En aşağıdaki sütunda, yatay çubuğun altındaki her çubuk bir, üstündeki ise beş sayı değerindedir.Buna birler sütunu denir. Onun solundaki onlar sütunudur ve alttaki boncukların her biri 10’u, üstekilerin her biri 50’yi gösterir. Bir sonraki sütun 100 ler sütunudur; alttaki her boncuk 100, üstekilerin her biri ise 500 değerindedir. Sola doğru 1000 ler, 10000ler olmak üzere bu böyle sürer.13 sütunlu bir abak 9.999.999.999.999’a kadar olan sayıları gösterebilir.

Sayılar abaka boncukları yatay çubuğa doğru çekerek yazılır. Örneğin 23 yazmak için birler sütununun altındaki 3 boncuk, onlar sütunundan 2 çubuk yatay çubuğa doğru kaydırılır.
23 ile 6 yı toplamak için birler sütununda üstten bir boncuk aşağıya (böylece 5 eklenmiş olur) alttan bir boncuk yukarıya kaydırılır ( böylece 1 daha eklenerek 6 ile toplanmış olur).
Alttaki 1 değerindeki boncuklardan sonuncusu da yukarıya kaydırılarak bir daha eklenirse, bu sütunun alt tarafında hiç boncuk kalmaz. Sütunun alt kısmı dolu kabul edilir ve hemen silinmelidir.Bu beş boncuğun tümü eski yerine çekilip üstteki ( beş değerindeki) boncuklardan biri aşağıya kaydırılarak yapılabilir. Üstteki boncuklardan biri zaten aşağı kaydırılmış olduğundan, bu durumda üstteki iki boncuk da çubuğa değmiş olur ve bu sütunun üst kısmı da dolar. Yine bir silme işlemi yaparak onlar sütunundan alttaki boncuk yukarı kaydırılır ve toplam sayıya on eklenmiş olur. Şimdi birler sütununda çubuğa değen hiç boncuk yoktur, onlar sütununun alt kısmında ise üç tane boncuk vardır. Böylece abaktan doğru yanıt olan 30 sayısı okunur.

Çıkarma, toplama işleminin tersinden gidilerek yapılır. Abak özünde bir toplama ve çıkarma makinasıdır.