Klonlama

Klonlama, temel olarak herhangi bir canlının genetik materyalinin kopyasının çıkarılması.

Klonlama kavramının geniş kitlelerce duyulmaya baslanmaşı, 1997 yılında Roslin Enstitüsü´ndeki İskoç bilim adamlarının koyun "Dolly"i (Nature 385, 810-13, 1997) yaratmalarıyla başlamıştır. Dünya çapında gördüğü ilginin bir kısmı bilimsel gelişim, bir kısmı da etik sorunlar nedeniyledir. Aslinda klonlamanın temeli cok daha öncelere, bakteri ile yapılan çalışmalara dayanmaktadır.

Biyolojik anlamda klonlama, tek hücreli canlıların üreme şeklidir (klonal çoğalma). Bunun dışında cok hücreli organizmalarda da belli konularda özelleşmiş hücrelerin bölünerek kendileirni tekrar oluşturmasına da klonal çoğalma denir. Buna en iyi örnek insanlardaki bağışıklık sistemi hücreleridir. Belli bir etki karşısında patojeni tanıyan bu hücreler, doğru antikoru üretme kapasitesine sahip hücreleri klonal olarak çoğaltırlar ve hastalıkla savaşırlar. Klonlamayı temelde üç ana başlığa ayırabiliriz:

Rekombinant DNA teknolojisi
Çoğaltimsal klonlama
Terapi Amaçli klonlama

Rekombinant DNA teknolojisi

Bu teknik, herhangi bir DNA parçasının, plazmid ya da fajmid gibi kendini eşleme yeteneği olan bir baska DNA parçası içine (vektör) yerlestirilmesi ve bu bileşimin vektörün çoğaltılmasi işlemlerini içerir. Bu teknik, günümüz biyoloji biliminin neredeyse her alanında çok önemli kullanım alanına sahiptir.

Çoğaltımsal klonlama

Bu teknik, bir organizmanın (donör) genetik materyalinin hepsinden (genom) alınıp, başka bir organizma (alıcı) içine yerleştirilmesini içerir. Donör DNA´sının üreyebilmesi için alıcının eşey hücrelerinin içine yerleştirilmesi gerekir. Örneğin Dolly klonlanirken, bir koyundan alınan genom, başka bir koyunun yumurta hücresi içine koyulmuş ve bu yumurta hücresi taşıyıcı anne (foster mother) içinde üremeye başlanmiştır. Bu tip klonlama, aslında tüp bebek yönteminin sperm olmadan gerçekleştirilmesine benzemektedir. Donörden alınan genom yalnızca donörü temsil ettiğinden, oluşacak bireyler de aslında donörün kopyası olacaklardır. Bu yolla klonlanan organizmalar şunlardir: kurbağa, kedi, maymun, koyun, keçi, inek, fare, domuz ve tavşan.

Terapi amaçlı klonlama

Bu tip klonlama belki de etik olarak en çok tartışılan klonlama biçimidir. Bu teknikte, insan embriyolarının kök hücreleri alınıp, hasta insanlarda kullanılmasi esastır. Buna örnek olarak lenf kanserlerinde embriyonik kemik iliği hücrelerinin kanserli doku ile değiştirilmesi örnek verilebilir. Bilimsel çalişmalar sonucunda, embriyonik kök hücrelerinin yetişkinlerde bulunan herhangi bir hücre çeşidini yapabileceği bilinmektedir. Bu nedenle doğru kullanilan kök hücreleri, tıpta çığır açacak devrimsel yeni kullanım alanları doğurmaktadır ve hastalıkların tedavisinde bizi çözüme bir adım daha yaklaştırmaktadır.