Fermuar

Fermuar, iki kumaş türü yakanın geçici olarak birleştirilmesine yarayan bir bağlantı türüdür. Elbise, valiz, çanta, çadır, uyku tulumu gibi tekstil ürünlerinde sıkça kullanılır. Yerine düğme, çıtçıt, bağcık, cırt-cırt da kullanılabilir.



Bitiştirilecek iki yakaya, genelde 10-100 arası özel diş içeren kumaş band ile donatılır. İki yaka arasında gidip gelen bir sürgü sayesinde açılır ya da kapanır. Sürgünun içindeki Y-şeklinde bir kanal iki tarafın dişlerini sıkıştırarak birleştiri ya da ayırır.

Günümüzde metal ya da platikten oldukça ucuza imal edilmesine rağmen, bozuldugunda ürünü fonksiyon dışı bırakabilir.

Tarihçesi
Fermuarın icadı birçok icatçının denemelerinden sonra gerçekleşti. İlk denemeler 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren başladı. Bu yönde, dikiş makinesini icat eden Elias Howe, 1851’de ‘Otomatik Daimi Elbise Kapatma’ ( Automatic Continuous Clothing Closure) için bir patent aldı. Dikiş makinesinin başarısından olmalı ki; Elias kendi aletinin pazarlamasıyla uğraşmadı. Böylece, Howe kabul edilen ‘Fermuarın Babası’ olma şansını kaybetti.

Kırk yıl sonra, Mr. Whitcomb Judson, 1851’de Howe patentine benzer bir aleti, ‘Kaygan – Kopça’ (Clasp Locker) pazarladı. Judson, erkek ve kadın potinlerinin tutturulmasında kullanılan uzun ayakabı bağlarının yerini alabilecek bir icat girişiminde bulundu. Aleti pazarlayan ilk kişi olmak, Whitcomb’a ‘Fermuarın İcatçısı’ olma itimadını verdi. Fakat onun 1893 patentinde fermuar kelimesi bulunmuyordu. Clasp Locker karmaşık bir çengel-göz ayakkabı tokasıydı. Birbirine kilitlenen sıralı çengel ve ilmikler, kayıcı bir parça çekilerek açıp - kapamaya yarıyordu. "Ayakkabılar için kilitleyici veya kilit açıcı mekanizma" üzerinde oldukça çalışmasına rağmen, insanlar giysilerinin üzerinde bir "makine" taşımaya pek hazır değildi.

Daha sonra iş adamı Colonel Lewis ile birlikte, yeni aletin üretimi için Universal Fastener Company adlı şirketi kurdu. 1893 Chicago Dünya Fuarında halka ilk gösteriminde, Clasp Loker çok az ticari başarı ile karşılaştı.

İsveç göcmeni Kanadalı elektrik mühendisi Gideon Sundback Universal Fastener Company için çalışmak üzere işe alındı. İyi tasarım bilgisi ve fabrika müdürünün kızıyla evlilik, Sundback’i Universal’da tasarımın en üst pozisyonuna getirdi. Sundback, mükemmelden uzak Judson C- Curity Fastener’ı geliştirmekle sorumluydu. Maalesef, karısı 1911’de öldü. Kederli koca, uzun uğraşlardan sonra 1913’te modern fermuarın tasarımını yaptı.

Sundback 1917’de ‘Ayrılabilir Tutturucu’(Separable Fastener) patentini aldı. Ayrıca, Sunback yeni ürün için üretim makinesini da yaptı.